Sinh thiết tế bào ung thư: Các hình thức và quy trình thực hiện

Sinh thiết tế bào ung thư được thực hiện tại các bệnh viện lớn. Kết quả sinh thiết ung thư hỗ trợ bác sĩ xem xét, đánh giá mẫu bệnh phẩm ở cấp độ tế bào, từ đó đưa ra chẩn đoán chính xác.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM

Kết quả sinh thiết tế bào ung thư được xem là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán và điều trị các bệnh lý ung thư ác tính. Vậy, khi nào cần thực hiện sinh thiết ung thư? Quy trình thực hiện kỹ thuật này diễn ra như thế nào? Sinh thiết ung thư bao lâu có kết quả?

Sinh thiết tế bào ung thư là gì?

Sinh thiết tế bào ung thư là kỹ thuật dùng mẫu bệnh phẩm (tế bào/mảnh mô) mang đi xét nghiệm, giải phẫu dưới kính hiển vi hoặc phân tích hóa học tại phòng thí nghiệm, qua đó giúp bác sĩ xác định bản chất khối u là ác tính hay lành tính. Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh thông thường như chụp MRI, chụp CT, siêu âm… rất hữu ích trong việc giúp bác sĩ phát hiện sự xuất hiện của khối u. Tuy nhiên, người bệnh cần thực hiện thêm sinh thiết để đánh giá bản chất, mức độ, giai đoạn của khối u.

Sinh thiết có thể được áp dụng đối với hầu hết các mẫu mô, tế bào ở mọi bộ phận trên cơ thể. Tuy nhiên, tùy vào từng vị trí của khối u mà phương pháp lấy mẫu mô sinh thiết ung thư có thể khác nhau. Một số trường hợp cần lấy hoàn toàn khối u để thực hiện sinh thiết. Trong trường hợp khác chỉ cần lấy một phần mẫu mô khối u bằng dụng cụ chuyên dụng hoặc thông qua kỹ thuật nội soi.

Đối tượng thường được chỉ định sinh thiết tế bào ung thư?

Sinh thiết thường được bác sĩ chỉ định cho các trường hợp nghi ngờ những bất thường xảy ra trong cơ thể là ung thư. Trong hầu hết các trường hợp, sinh thiết tế bào ung thư được thực hiện sau khi người bệnh đã trải qua quá trình thăm khám lâm sàng cũng như thực hiện các kỹ thuật như xét nghiệm máu, xét nghiệm thăm dò chức năng và các chẩn đoán hình ảnh khác. Bởi vì, khi các kết quả về lâm sàng và xét nghiệm chưa đủ cơ sở để đánh giá bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện thêm sinh thiết nhằm chẩn đoán xác định và đánh giá chuyên sâu, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện lại kỹ thuật sinh thiết để theo dõi quá trình phát triển của khối u. Sinh thiết là thủ thuật có xâm lấn nên bác sĩ có thể cân nhắc không chỉ định thực hiện kỹ thuật này đối với một số trường hợp như người bị suy tạng, mắc chứng rối loạn đông máu hoặc các vấn đề rối loạn khác. Vì vậy, trước khi sinh thiết, người bệnh cần chia sẻ chi tiết tình trạng sức khỏe và các thuốc đang sử dụng cho bác sĩ biết.

Các phương pháp sinh thiết tế bào ung thư

Tùy theo vị trí bộ phận cần khảo sát, dưới đây là một số phương pháp sinh thiết ung thư đang được ứng dụng phổ biến:

1. Sinh thiết nạo

Sinh thiết nạo là kỹ thuật thường được sử dụng để xác định mô bệnh học của mẫu mô ở tử cung. Đây là thủ thuật nong và nạo lần lượt từ phần cổ tử cung đến buồng tử cung để lấy mô. Sau đó mẫu mô được bác sĩ quan sát và phân tích dưới kính hiển vi. Người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định thực hiện kỹ thuật sinh thiết tế bào ung thư này trong các trường hợp như sau:

• Chảy máu tử cung bất thường.
• Chảy máu sau khi thời kỳ mãn kinh.
• Phát hiện tế bào nội mạc tử cung bất thường trong quá trình kiểm tra ung thư cổ tử cung định kỳ.

Kết quả sinh thiết nạo tử cung có thể giúp bác sĩ chẩn đoán được các bệnh lý như tăng sản nội mô nội mạc tử cung (tiền ung thư khi niêm mạc tử cung quá dày), polyp tử cung, ung thư cổ tử cung… Đồng thời, sinh thiết nạo có ý nghĩa quan trọng giúp xác định mức độ của bệnh ung thư nội mạc tử cung.

2. Sinh thiết bấm

Sinh thiết bấm được áp dụng phổ biến trong chẩn đoán bệnh ung thư da. Để thực hiện kỹ thuật này, bác sĩ lấy dụng cụ chuyên dụng có hình dạng giống như chiếc bút để thu thập mảnh da tổn thương (kích thước khoảng từ 2 - 5 mm). Sau đó, mẫu da sinh thiết được quan sát và phân tích chuyên sâu tại phòng thí nghiệm.

3. Sinh thiết kim

Sinh thiết kim là kỹ thuật sử dụng kim để thu thập tế bào ở cơ quan cần khảo sát giúp chẩn đoán bệnh ung thư. Sinh thiết kim được áp dụng phổ biến trong chẩn đoán bệnh ung thư có thể cảm nhận qua da, điển hình như hạch bạch huyết mở rộng, khối u ở vú… Mặt khác, phương pháp sinh thiết này cũng có thể được sử dụng để thu thập tế bào từ những khu vực bên trong cơ thể nhờ vào sự hỗ trợ của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác. Sinh thiết kim bao gồm các kỹ thuật như:(1)

• Sinh thiết kim nhỏ (FNA): Đây là phương pháp sinh thiết sử dụng kim nhỏ, rỗng có gắn bơm tiêm để hút dịch hoặc thu thập mảnh mô nhỏ từ khối u. Bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết kim nhỏ khi sờ thấy khối trên bề mặt cơ thể. Trong trường hợp khối u nằm ở vị trí sâu bên trong, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết kim dưới sự hỗ trợ của các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp CT…
• Sinh thiết kim lõi: Tương tự như sinh thiết kim nhỏ (FNA), phương pháp sinh thiết tế bào ung thư này được thực hiện trên khối u sờ được hoặc khối u sâu bên trong cơ thể dưới sự hỗ trợ của kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh. Kim dùng trong sinh thiết kim lõi có kích thước lớn hơn kỹ thuật FNA. Sinh thiết kim lõi cho phép bác sĩ thu thập được mảnh mô hình trụ với chiều dài khoảng 12.7 mm và đường kính khoảng 1.6 mm.
• Sinh thiết kim được hỗ trợ hút chân không: Với sự hỗ trợ của phương pháp hút chân không, kim sinh thiết thu thập được nhiều tế bào khối u và lượng chất lỏng cần thiết hơn. Đồng nghĩa với việc số lần chọc kim vào cơ thể sẽ được giảm thiểu đáng kể. Như vậy, với số lần chọc kim ít hơn, kỹ thuật sinh thiết này vẫn có thể giúp bác sĩ thu thập đủ mẫu mô, đồng thời hạn chế tổn thương cho người bệnh.

4. Sinh thiết qua nội soi

Để thực hiện kỹ thuật sinh thiết tế bào ung thư này, bác sĩ sẽ sử dụng ống nội soi mềm, mỏng có gắn máy quay và đèn ở phần đầu. Ống nội soi cho phép bác sĩ quan sát chi tiết các vùng bên trong cơ thể. Nhờ vậy, bác sĩ có thể thu thập được mẫu mô sinh thiết của các khối u nằm sâu bên trong cơ thể (vị trí khó tiếp cận). Tùy vào vị trí khối u nằm ở bộ phận nào, bác sĩ sẽ lựa chọn loại ống nội soi phù hợp để thực hiện sinh thiết.(2)

5. Sinh thiết tủy xương

Nếu kết quả xét nghiệm máu ngoại vi cho thấy thành phần chính trong tế bào máu (bao gồm hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu) có hàm lượng bất thường (quá thấp hoặc quá cao), bác sĩ sẽ chỉ định cho người bệnh thực hiện kỹ thuật sinh thiết tủy xương. Kết quả sinh thiết tủy xương giúp bác sĩ kịp thời phát hiện những bất thường trong cấu tạo máu hoặc chẩn đoán bệnh máu ác tính. Để thực hiện sinh thiết tủy xương, bác sĩ dùng thủ thuật cắt lấy mẫu mô ở tủy sống. Sau đó tiến hành phân tích mẫu mô này để kiểm tra sự bất thường trong quá trình sản sinh các tế bào máu.

6. Sinh thiết cắt bỏ

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện sinh thiết cắt bỏ để thu thập toàn bộ khối u. Sinh thiết cắt bỏ thường được thực hiện trong trường hợp khối u xuất hiện ở vú, não… Tùy vào vị trí của khối u, người bệnh có thể được gây tê toàn thân hoặc gây tê tại chỗ khi thực hiện sinh thiết cắt bỏ.

7. Sinh thiết mở (thông qua phẫu thuật mở)

Sinh thiết mở được thực hiện khi kết quả xét nghiệm khác không đủ cơ sở giúp chẩn đoán bệnh (như nội soi ổ bụng, sinh thiết kim…). Để thực hiện sinh thiết mở, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật mở để thu thập mẫu mô khối u cần sinh thiết. Đồng thời, trong quá trình này bác sĩ tiến hành quan sát và kiểm tra các mô xung quanh khối u để góp phần gia tăng hiệu quả chẩn đoán bệnh.

8. Sinh thiết lạnh

Sinh thiết lạnh là phương pháp xét nghiệm mô bệnh học được thực hiện ngay trong lúc phẫu thuật. Bác sĩ sử dụng thiết bị cắt lạnh để thu thập mẫu mô làm tiêu bản. Sau đó, mẫu bệnh phẩm này nhanh chóng trải qua quá trình giải phẫu mẫu bệnh phẩm và phân tích mô. Kết quả phân tích mô cho phép bác sĩ xác định chính xác tình trạng khối u.

Phương pháp sinh thiết tế bào ung thư này được thực hiện ngay trong lúc phẫu thuật, giúp bác sĩ có hướng xử trí kịp thời. Chẳng hạn như đối với khối u lành tính bác sĩ có thể loại bỏ hoàn toàn khối u. Nếu khối u ác tính bác sĩ có thể cân nhắc loại bỏ một phần khối u. Như vậy, chỉ với một lần phẫu thuật người bệnh đã được giải quyết 2 vấn đề là phẫu thuật điều trị và sinh thiết chẩn đoán.

Sinh thiết tế bào ung thư có thể thực hiện ở cơ quan nào?

Tùy trường hợp, dưới đây là các cơ quan có thể được thực hiện sinh thiết tế bào ung thư:

1. Xương

Bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh thực hiện sinh thiết để phân tích và kiểm tra các tế bào bất thường nghi ngờ ung thư ở xương. Khác với sinh thiết tủy xương, sinh thiết xương liên quan đến lớp xương ở phía ngoài.

2. Tủy xương

Sinh thiết tủy xương được áp dụng phổ biến trong chẩn đoán những bất thường của tế bào máu. Dựa vào phương pháp này, tế bào máu của khối u được phân tích chi tiết để phục vụ cho quá trình chẩn đoán các bệnh máu ác tính như ung thư hạch, bệnh bạch cầu…

3. Phổi

Sinh thiết phổi là quá trình thu thập mẫu mô ở phổi để kiểm tra sự phát triển bất thường của tế bào ở phổi, từ đó bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán về sự tồn tại của bệnh ung thư. Sinh thiết phổi có thể được tiến hành bằng phương pháp sinh thiết mở hoặc kín. Trong đó, sinh thiết kín được thực hiện qua khí quản hoặc qua da; sinh thiết mở được thực hiện tại phòng phẫu thuật và người bệnh được gây mê trước khi thực hiện.

4. Hệ tiêu hóa

Để chẩn đoán nguy cơ ung thư ở các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa trên và dưới bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện kỹ thuật sinh thiết nội soi. Ví dụ như sinh thiết dạ dày, thực quản và tá tràng qua nội soi đường miệng; sinh thiết đại tràng, trực tràng nội soi qua đường hậu môn. Trong đó, ruột non là bộ phận thuộc hệ tiêu hóa chưa được áp dụng sinh thiết phổ biến bởi vì nó có hình dạng phức tạp.

5. Gan

Trong trường hợp nghi ngờ người bệnh bị rối loạn men gan hoặc ung thư gan, bác sĩ có thể chỉ định cho thực hiện sinh thiết tế bào ung thư gan. Mặt khác, đối với bệnh viêm gan thì kỹ thuật sinh thiết được áp dụng với mục đích đánh giá mức độ xơ gan hoặc khả năng đáp ứng điều trị. Ngoài ra, người mắc bệnh Wilson có thể được bác sĩ chỉ định sinh thiết gan để đánh giá nồng độ đồng trong gan.

6. Tuyến tiền liệt

Nếu phát hiện khối u hoặc mức kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt (PSA) trong máu của người bệnh tăng cao bác sĩ có thể chỉ định thực hiện sinh thiết. Sinh thiết tuyến tiền liệt bao gồm sinh thiết theo hướng trực tràng, đáy chậu, ống tiểu, cơ quan sinh dục nam giới và được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa hệ tiết niệu, dưới sự hỗ trợ của các thiết bị chuyên dụng.

7. Hệ thần kinh

Sinh thiết hệ thần kinh bao gồm sinh thiết màng não, não và dây thần kinh. Kỹ thuật này có thể được thực hiện bằng hình thức sinh thiết kín hoặc mổ hở. Trong một số trường hợp, bên cạnh sinh thiết hệ thần kinh, cần lấy thêm mẫu bệnh phẩm ở da để có thể gia tăng khả năng chẩn đoán các bất thường đặc trưng ở mạch máu.

8. Hệ niệu sinh dục

Sinh thiết hệ niệu sinh dục giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác về nguy cơ mắc bệnh ung thư ở các cơ quan thuộc hệ tiết niệu và hệ sinh sản như thận, nội mạc tử cung, cổ tử cung… Sinh thiết sớm, cho kết quả chính xác giúp nâng cao hiệu quả chữa trị các bệnh lý ác tính ở hệ niệu sinh dục.

Quy trình sinh thiết tế bào ung thư

Quy trình sinh thiết tế bào ung thư hay sinh thiết ung thư bao gồm các bước cơ bản sau đây:

1. Chuẩn bị sinh thiết tế bào ung thư

Một số lưu ý người bệnh cần chuẩn bị trước khi thực hiện sinh thiết tế bào ung thư bao gồm:

• Có thể cần tránh ăn uống trước khi thực hiện khoảng vài giờ, thời gian cụ thể theo hướng dẫn của bác sĩ tùy thuộc vào cơ quan cần sinh thiết.
• Ngưng sử dụng một số loại thuốc trước khi thực hiện (bác sĩ sẽ thông báo cụ thể về loại thuốc, thời gian ngưng thuốc và thời gian được sử dụng lại). Một số loại thuốc có thể bị yêu cầu ngưng sử dụng trước khi sinh thiết như thuốc kháng viêm không Steroid, thuốc Aspirin…

Người bệnh cần thông báo với bác sĩ về các vấn đề như:

• Loại thuốc đang sử dụng bao gồm cả thực phẩm chức năng, vitamin, thuốc không kê đơn…
• Tình trạng dị ứng mà cơ thể từng gặp phải như dị ăn thức ăn, phấn hoa…
• Người bệnh là phụ nữ cần thông báo với bác sĩ nếu đang có thai, nghi ngờ bản thân mang thai hoặc có sử dụng thuốc ngừa thai trong thời gian gần đây.
• Tùy vào từng trường hợp sinh thiết, ở khâu chuẩn bị này bác sĩ sẽ có những yêu cầu cụ thể đối với người bệnh.

2. Thực hiện sinh thiết tế bào ung thư

Quy trình thực hiện sinh thiết tế bào ung thư có thể khác nhau tùy thuộc vào bộ phận cần khảo sát.

Dưới đây là một số bước cơ bản cần thực hiện khi sinh thiết, bao gồm:

• Người bệnh được bác sĩ tư vấn chi tiết về quy trình lấy mẫu bệnh phẩm.
• Bác sĩ yêu cầu người bệnh chuẩn bị các tư thế chuyên biệt để phục vụ cho quá trình sinh thiết như nằm, ngồi tựa lưng góc nghiêng 45 độ…
• Bác sĩ tiến hành sát khuẩn vùng da được sinh thiết bằng dung dịch betadine hoặc cồn.
• Sau đó, bác sĩ tiến hành gây tê tại chỗ vùng được sinh thiết. Đối với kỹ thuật sinh thiết phẫu thuật, người bệnh sẽ được gây mê.
• Bác sĩ thao tác lấy mẫu bệnh phẩm, sau đó băng vết thương sinh thiết.

Quy trình sinh thiết tế bào ung thư diễn ra trong thời gian từ 15 phút đến 2 giờ đồng hồ, tùy thuộc vào cơ quan cần sinh thiết và phương pháp thực hiện.

3. Sau sinh thiết ung thư

Sau khi được thu thập, mẫu bệnh phẩm được gửi đến phòng thí nghiệm để tiến hành phân tích. Tại đây, mẫu bệnh phẩm có thể được cắt lát, xử lý hóa học và xem xét, đánh giá dưới kính hiển vi. Trong đó, một vài lát mô mỏng được gắn với phiến kính để quan sát bằng kính hiển vi, phần mô còn lại có thể được lưu trữ cho các nghiên cứu tiếp theo. Sau cùng, chuyên viên kiểm nghiệm mẫu bệnh phẩm báo cáo chi tiết về những bất thường của tế bào (nếu có) và gửi đến cho bác sĩ.

Các thắc mắc về sinh thiết tế bào ung thư

Dưới đây là những thắc mắc thường gặp về sinh thiết tế bào ung thư hay sinh thiết ung thư:

1. Sinh thiết tế bào ung thư có nguy hiểm không?

Kỹ thuật sinh thiết được đánh giá an toàn, tuy nhiên có thể tiềm ẩn một số rủi ro nhất định. Những rủi ro của kỹ thuật sinh thiết thường liên quan đến chuyên môn của bác sĩ thực hiện cùng với điều kiện y tế tại bệnh viện, chẳng hạn như:

• Nhiễm trùng vết thương sinh thiết.
• Ảnh hưởng đến cơ quan lân cận vùng được sinh thiết, ví dụ như tổn thương ruột trong quá trình sinh thiết bụng do kỹ thuật thao tác của bác sĩ.
• Chảy máu.
• Sinh thiết sai vị trí cần được xét nghiệm hoặc lấy không đủ mẫu bệnh phẩm làm sai lệch kết quả chẩn đoán.

2. Sinh thiết có thể cho biết giai đoạn ung thư không?

Sinh thiết là cơ sở giúp bác sĩ chẩn đoán tính chất và cả giai đoạn của khối u (lành tính hoặc ác tính - ung thư). Kết quả sinh thiết được đánh giá là “tiêu chuẩn vàng” trong chẩn đoán và điều trị bệnh ung thư. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện sinh thiết để theo dõi quá trình tiến triển của khối u và đánh giá thời gian phát triển sang giai đoạn ung thư tiếp theo. Từ đó, bác sĩ điều chỉnh phác đồ điều trị sao cho phù hợp với tình trạng bệnh hiện tại.

3. Sinh thiết có loại bỏ ung thư không?

Thông qua sinh thiết, khối u có thể được loại bỏ, tuy nhiên tế bào ung thư vẫn có thể tiếp tục phát triển. Kỹ thuật này giúp chẩn đoán chính xác bản chất khối u (lành tính hay ác tính) và giai đoạn bệnh ung thư. Dựa vào kết quả sinh thiết, bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra phác đồ điều trị ung thư phù hợp với người bệnh, có thể là sử dụng thuốc đặc trị, hóa trị, xạ trị, phẫu thuật hoặc kết hợp các phương pháp chữa trị với nhau.

4. Sinh thiết ung thư bao lâu có kết quả?

Thời gian đưa ra kết quả sinh thiết phụ thuộc vào từng trường hợp. Người bệnh có thể nhận được kết quả sau 2 - 3 ngày, một số trường hợp đặc biệt có thể mất từ 7 - 10 ngày hoặc thậm chí hơn.

5. Sinh thiết tế bào ung thư ở đâu?

Để quá trình sinh thiết tế bào ung thư diễn ra an toàn và đạt kết quả chính xác, người bệnh cần cân nhắc chọn thực hiện tại cơ sở y tế uy tín. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ, kỹ thuật viên chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực sinh thiết, giải phẫu bệnh. Bệnh viện còn sở hữu hệ thống máy móc, công nghệ và kỹ thuật sinh thiết tiên tiến. Quy trình sinh thiết tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được thực hiện ngay trong nội viên, mang lại kết quả chính xác, nhanh chóng. Nhờ vậy, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ chữa trị tối ưu cho người bệnh.

6. Chi phí sinh thiết tế bào ung thư bao nhiêu tiền?

Chi phí sinh thiết ung thư ở mỗi người có thể chênh lệch tùy thuộc vào phương pháp thực hiện, vị trí sinh thiết, chất lượng của cơ sở y tế và chuyên môn của bác sĩ trực tiếp thực hiện. Chi phí này có thể dao động từ 500.000 VNĐ đến hơn 10.000.000 VNĐ. Ví dụ, sinh thiết tuyến tiền liệt bằng phương pháp siêu âm nội soi qua trực tràng có chi phí khoảng 5.500.000 VNĐ; sinh thiết tuyến vú dưới sự hướng dẫn của phương pháp siêu âm có chi phí khoảng 2.000.000 VNĐ.

*Lưu ý bảng giá dịch vụ trên đây là giá tham khảo tại thời điểm cập nhật bài viết. Khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp bệnh viện để được tư vấn cụ thể về chi phí tại thời điểm sử dụng dịch vụ.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Sinh thiết tế bào ung thư có ý nghĩa to lớn trong quá trình chẩn đoán và điều trị các bệnh lý ác tính. Kết quả sinh thiết ung thư giúp bác sĩ xác định được tính chất, giai đoạn bệnh, từ đó đưa ra phác đồ chữa trị phù hợp cho người bệnh.