Suy tim ở người già: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị

Ước tính có khoảng 64 triệu người trên toàn thế giới mắc bệnh suy tim. Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên, người lớn tuổi là nhóm đối tượng dễ mắc bệnh nhất. Khoảng 75% trong số gần 5 triệu bệnh nhân bị suy tim ở Mỹ đều trên 65 tuổi. Vậy đâu là nguyên nhân gây suy tim ở người già và cách điều trị như thế nào để giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ?

Suy tim ở người già là gì?

Suy tim ở người già là tình trạng tim bị suy yếu khiến tâm thất không đủ khả năng tống máu hoặc tiếp nhận máu do tim bị tổn thương thực thể hoặc bị rối loạn chức năng tim. Suy tim là một hội chứng lâm sàng phức tạp do nhiều nguyên nhân cơ bản khác nhau chứ không phải là một bệnh cụ thể.

Khi mắc bệnh, hệ thống tim mạch không thể cung cấp đủ máu cho các tế bào trong cơ thể. Tình trạng này kéo dài và ngày sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn khiến người bệnh dễ mệt mỏi, đau ngực, khó thở hoặc có thể bị ho. Những triệu chứng này thường biểu hiện rõ khi người bệnh thực hiện các hoạt động gắng sức như đi bộ, leo cầu thang, khuân vác vật nặng, tập thể dục với bài tập nặng… Suy tim nặng có thể gây ứ dịch dẫn đến sung huyết phổi và phù ngoại vi.

Có nhiều phân độ suy tim, tuy nhiên hiện nay phân độ suy tim của Hiệp hội Tim mạch New York (NYHA) được sử dụng rộng rãi nhất. Theo phân độ này, bệnh được chia thành 4 cấp độ dựa theo triệu chứng và sự hạn chế trong hoạt động thể chất của người bệnh:

• Suy tim độ 1: Là mức độ nhẹ nhất, người bệnh vẫn có thể thực hiện những hoạt động thể chất bình thường, các triệu chứng bệnh cũng chưa xuất hiện.
• Suy tim độ 2: Mức độ suy tim nhẹ, gây ra triệu chứng khi người bệnh hoạt động thể chất và giảm đi khi nghỉ ngơi.
• Suy tim độ 3: Triệu chứng xuất hiện ngay cả khi vận động nhẹ, người bệnh cần được điều trị tích cực hoặc phải nhập viện.
• Suy tim độ 4: Triệu chứng bệnh xảy ra ngay cả khi đang nghỉ ngơi, đây là giai đoạn cuối của bệnh hoặc suy tim kháng trị, người bệnh cần nhập viện để điều trị hoặc cần chờ ghép tim.

Suy tim có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhiều ở người cao tuổi, là biến chứng cuối cùng của tất cả các bệnh liên quan đến tim mạch, bệnh tăng huyết áp hay các bệnh toàn thân khác…

Người già có rủi ro mắc suy tim cao hơn người trẻ không?

So với người trẻ tuổi, người già có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến suy tim hơn. Đồng thời, tình trạng suy tim ở người cao tuổi cũng thường tiến triển nhanh nếu không được điều trị kịp thời và quản lý đúng cách.

Hơn 90% (1) số ca tử vong liên quan đến bệnh tim xảy ra ở người lớn từ 65 tuổi trở lên. Tỷ lệ nhập viện và tử vong do suy tim ở người cao tuổi cũng tăng đáng kể. Tỷ lệ mắc bệnh suy tim tăng dần theo tuổi, chiếm khoảng 20% ​​ở những người trên 75 tuổi. (2)

Suy tim là nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở bệnh nhân trên 65 tuổi tại các nước phương Tây. Do đó, suy tim con được xem là một hội chứng lão khoa, có tiên lượng xấu và di chứng tàn tật cao. Suy tim ở người cao tuổi thường liên quan đến một số bệnh đi kèm phức tạp, có thể làm nặng thêm diễn biến của bệnh.

Nguyên nhân dẫn đến suy tim ở người già

Người cao tuổi có càng nhiều yếu tố nguy cơ thì càng dễ bị suy tim. Những nguyên nhân khiến người già bị suy tim gồm:

• Tuổi tác: Theo thời gian, cơ thể người dần lão hóa và kéo theo nhiều cơ quan bị suy giảm chức năng, trong đó có cơ tim. Khi cơ tim bị suy bị suy yếu, khả năng bơm máu sẽ kém đi, làm tăng nguy cơ suy tim ở người già.
• Tăng huyết áp: Khoảng 60% dân số mắc bệnh tăng huyết áp ở độ tuổi 60 và có thể dẫn tới suy tim nếu không được điều trị và kiểm soát sớm. Huyết áp cao khiến tim phải co bóp mạnh hơn. Lâu ngày khiến cơ tim dày lên, cứng hơn, ít đàn hồi giãn nở so với tim người bình thường, gây suy giảm chức năng hút máu về tim.
• Rối loạn lipid máu ở người cao tuổi: Có thể do chức năng cơ quan nội tạng, lối sống, các bệnh lý tiềm ẩn dẫn đến rối loạn mỡ máu. Đây là bệnh lý nguy hiểm, là tiền đề gây nên các bệnh lý đe dọa đến sức khỏe như suy tim, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim cấp…
• Đái tháo đường: Khoảng 95% đái tháo đường ở người cao tuổi là đái tháo đường tuýp 2. Bệnh nếu không được điều trị sớm sẽ làm tổn thương mạch vành, tăng nguy cơ gây suy tim, nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực…
• Loạn nhịp nhanh: Các rối loạn nhịp nhanh như nhịp nhanh kịch phát trên thất, rung nhĩ, cuồng nhĩ, nhịp nhanh thất, rung thất. Trong đó, rung nhĩ thường xảy ra ở người lớn tuổi, là dạng rối loạn nhịp tim phổ biến và nguy hiểm nhất, có thể làm tăng nguy cơ suy tim gấp 2 lần.
• Bệnh lý về tuyến giáp: Suy giáp hoặc cường giáp nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn tới tình trạng suy tim.
• Lối sống không lành mạnh: người cao tuổi thường có có xu hướng ít vận động, chế độ ăn thiếu cân đối, hút thuốc lá, uống rượu bia… Đây là những yếu tố nguy cơ thể làm ảnh hưởng đến chức năng tim, lâu dần dẫn tới suy tim tiến triển.

Triệu chứng suy tim ở người già

Những triệu chứng của bệnh suy tim ở người cao tuổi cũng tương tự như triệu chứng ở các nhóm tuổi khác. Triệu chứng bệnh sẽ xuất hiện tùy thuộc vào mức độ suy tim nặng hay nhẹ và nguyên nhân gây suy tim. Biểu hiện của bệnh có thể bắt đầu một cách đột ngột hoặc phát triển dần dần trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Đối với người già bị suy tim độ 1, các triệu chứng thường không ảnh hưởng đến các hoạt động hằng ngày.

Các triệu chứng của suy tim mạn tính thường gặp ở người cao tuổi bao gồm:

• Khó thở: Là triệu chứng thường gặp nhất ở bệnh nhân suy tim, mức độ khó thở tăng dần theo độ nặng của bệnh. Người bệnh có thể cảm thấy khó thở khi gắng sức, thậm chí ngay cả lúc nghỉ ngơi nếu suy tim từ độ 3,4. Một số trường hợp người bệnh có thể bị khó thở khi nằm thấp, khó thở về đêm làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• Mệt mỏi: Người cao tuổi bị suy tim dễ cảm thấy mệt mỏi ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Sưng chân: Người bệnh có thể bị sưng ở chân và mắt cá chân do bị tích nước, thường nặng vào buổi chiều tối và giảm nhẹ vào buổi sáng.
• Ho: thường là ho khan không có đờm, xảy ra nhiều nhất là khi nằm, ban đêm, ho kéo dài.
• Tiểu đêm, tiểu ít: Là hội chứng phổ biến ở người già và suy tim là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này.
• Một số triệu chứng khác có thể gặp bao gồm: thở khò khè, đầy hơi, ăn uống không ngon miệng, tăng cân hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, chóng mặt, ngất xỉu…

Đối với suy tim cấp, các triệu chứng tương tự như suy tim mạn tính, tuy nhiên diễn biến đột ngột và tiến triển nặng nhanh như: đột ngột bị khó thở, nhịp tim nhanh, hồi hộp, đánh trống ngực, đau ngực nếu suy tim cấp do nhồi máu cơ tim.

Các biến chứng suy tim ở người lớn tuổi

Người bệnh bị suy tim ở mức độ càng cao thì triệu chứng càng nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Đặc biệt là đối với người cao tuổi, suy tim nếu không được điều trị sớm và quản lý đúng cách, có thể tiến triển nặng và gây ra các biến chứng:

• Nguy cơ đột tử do suy tim: Bệnh nhân suy tim mạn tính khi có đợt suy tim nặng, khó thở nghiêm trọng có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Suy tim nặng giai đoạn cuối không đáp ứng với điều trị nội khoa sẽ dẫn đến tử vong nếu không được đặt dụng cụ hỗ trợ tim hoặc ghép tim.
• Rối loạn nhịp tim: Người cao tuổi bị suy tim thường có rung nhĩ hoặc rối loạn nhịp thất kèm theo, làm nặng thêm tình trạng suy tim.
• Phù phổi cấp: Biến chứng do suy tim trái nặng khiến máu bị ứ lại tuần hoàn phổi, gây phù phổi cấp tính.
• Giảm chất lượng cuộc sống người bệnh: suy tim ở mức độ từ độ 3 trở lên làm ảnh hưởng đến các hoạt động trong sinh hoạt hằng ngày, khiến người bệnh dễ mệt mỏi, khó thở, đau tức ngực, chóng mặt… Bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối cần nhập viện để điều trị và cần có người thân hỗ trợ chăm sóc liên tục.

Phương pháp chẩn đoán suy tim ở người cao tuổi

Các dấu hiệu và triệu chứng suy tim ở người cao tuổi thường mơ hồ, không điển hình, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý đi kèm như béo phì, bệnh lý đường hô hấp, suy van tĩnh mạch… Do đó, để chẩn đoán chính xác bệnh, sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp cận lâm sàng khác bao gồm:

• Điện tâm đồ: Giúp phát hiện dày giãn buồng tim, rối loạn nhịp tim, nghẽn dẫn truyền nhánh trái. Nếu kết quả điện tâm đồ lúc nghỉ bình thường, suy tim ít được nghĩ tới, vì vậy cần tìm kiếm thêm nguyên nhân khác gây triệu chứng khó thở, mệt có thể bị nhầm lẫn suy tim.
• Chụp X-quang ngực thẳng: Giúp chẩn đoán hình ảnh bóng tim to, cung động mạch chủ giãn, sung huyết phổi, tràn dịch màng phổi.
• Siêu âm tim: Nên được thực hiện ở tất cả bệnh nhân cao tuổi để chẩn đoán suy tim, giúp đánh giá cấu trúc và chức năng co bóp thất trái - phải, chức năng tâm trương cơ bản, hình thái van tim, áp lực động mạch phổi…
• Xét nghiệm máu: Những xét nghiệm máu ban đầu được khuyến cáo ở bệnh nhân cao tuổi gồm công thức máu để loại trừ thiếu máu, điện giải đồ, creatinine, urea, đường máu đói, HbA1c, chức năng gan và tuyến giáp để loại trừ các bệnh đồng mắc. Nồng độ huyết thanh BNP hoặc NT-proBNP để loại trừ suy tim và men tim troponin.
• Holter điện tâm đồ 24 giờ: Người bệnh có thể được chỉ định đeo thiết bị này trong vòng 24-48 giờ để tìm rối loạn nhịp tim trong trường hợp đo điện tâm đồ lúc nghỉ không phát hiện được rối loạn nhịp.
• Một số phương pháp khác có thể được chỉ định để tìm nguyên nhân gây suy tim ở người cao tuổi như: chụp động mạch vành, MSCT động mạch vành, MRI tim.

Điều trị suy tim ở người già như thế nào?

Điều trị suy tim sớm sẽ giúp cải thiện các triệu chứng bệnh, có thể giúp hồi phục chức năng tim, nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ đột tử. Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ sẽ kết hợp các loại thuốc hoặc thiết bị hỗ trợ.

Tuy nhiên, người cao tuổi bị suy tim có thể không sử dụng thuốc đủ liều theo khuyến cáo do: huyết áp thấp, tần số tim chậm, chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp, suy chức năng gan, suy chức năng thận, có nhiều bệnh nền đi kèm, suy giảm nhận thức… Do đó, người cao tuổi thường ít được kê toa thuốc điều trị suy tim đầy đủ hơn và liều dùng cũng thấp hơn so với khuyến cáo.

1. Điều trị bằng thuốc

Một số loại thuốc có thể được chỉ định cho người cao tuổi bị suy tim gồm: thuốc chẹn beta giao cảm, thuốc ức chế men chuyển hoặc chẹn thụ thể angiotensin, thuốc ức chế thụ thể mineralocorticoid (MRAs), Sacubitril/Valsartan, thuốc ức chế đồng vận chuyển natri glucose 2, Ivaradine, Diogoxin, Vericiguat và omecativ mecarbil…

2. Điều trị khử rung và tái đồng bộ tim

Cấy máy khử rung tim tự động (ICD) giúp phòng ngừa đột tử do rối loạn nhịp thất và liệu pháp tái đồng bộ tim (CRT) giúp hai tâm thất co bóp đồng bộ hơn, cải thiện chức năng tim và triệu chứng bệnh. Có hơn 40% ICD và CRT được cấy ghép ở bệnh nhân trên 70 tuổi và hơn 10% cho bệnh nhân trên 80 tuổi.

>> Xem thêm: Bệnh suy tim có chữa được không? Có thể trị dứt điểm không?

3. Ghép tim

Đây là phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối, khi người bệnh không đáp ứng với các biện pháp điều trên.

Bệnh suy tim ở người già có chữa khỏi được không?

Suy tim ở người già mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng điều trị sớm và đúng cách sẽ giúp cải thiện hiệu quả các triệu chứng bệnh, giúp làm chậm tiến triển bệnh. Đồng thời, giảm số lần nhập viện, phòng ngừa đột tử, cải thiện chất lượng cuộc sống và giúp kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

Điều trị suy tim ở người cao tuổi cần thận trọng vì có thể do nhiều nhóm nguyên nhân khác nhau. Vì vậy, trong quá trình điều trị suy tim ở người cao tuổi, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các y bác sĩ, bệnh nhân và người nhà. Người bệnh cần tuân thủ đúng phác đồ điều trị mà bác sĩ đưa ra, đồng thời thay đổi lối sống khoa học để giúp nâng cao hiệu quả điều trị.

Cách chăm sóc cho người già cao tuổi suy tim sống chung với bệnh

Bệnh suy tim ở người cao tuổi thường có tiên lượng nặng. Vì vậy, người bệnh cần trang bị những kiến thức về tim mạch và có lối sống khoa học để làm chậm tiến triển bệnh.

• Có chế độ dinh dưỡng phù hợp: Bổ sung nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc, các loại cá; hạn chế các thực phẩm chứa nhiều mỡ hoặc chất béo.
• Giảm lượng muối trong khẩu phần ăn theo hướng dẫn của bác sĩ và uống ít nước để tránh bị phù và giữ nước nếu suy tim độ 3 hoặc 4.
• Thực hiện các bài thể dục nhẹ nhàng phù hợp với tình trạng sức khỏe, tránh hoạt động gắng sức.
• Đạt và duy trì cân nặng ở mức phù hợp.
• Không hút thuốc lá, tránh uống rượu, bia.
• Kiểm soát tốt các bệnh nền như: Tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì…
• Đến bệnh viện để kiểm tra, tái khám định kỳ để bác sĩ đánh giá chức năng tim, theo dõi tiến triển bệnh.

Hiện nay, Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh triển khai phòng khám chuyên biệt về Suy tim, thăm khám chuyên sâu, theo dõi chặt chẽ, chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân suy tim nhằm giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong.

Phòng khám Suy tim do các chuyên gia, bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm cố vấn và trực tiếp thăm khám như: PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh (Giám đốc Trung tâm Tim mạch, hơn 50 năm kinh nghiệm), ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều (Trưởng khoa Nội tim mạch 1 kiêm Trưởng đơn vị Suy tim, hơn 20 năm kinh nghiệm), BS.CKI Hoàng Thị Bình (Phó khoa Nội tim mạch 1, hơn 13 năm kinh nghiệm), ThS.BS.CKII Nguyễn Thị Ngọc (hơn 20 năm kinh nghiệm), ThS.BS Đỗ Thị Hoài Thơ (hơn 10 năm kinh nghiệm)…

Để đặt lịch khám, tư vấn tầm soát và điều trị Suy tim với các bác sĩ Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, bạn có thể liên hệ theo thông tin sau:

Người bị nhồi máu cơ tim, bệnh động mạch vành, tiểu đường và tăng huyết áp có nguy cơ mắc bệnh suy tim cao hơn khi già đi. Chính vì vậy, cần quản lý tốt các yếu tố nguy cơ gây suy tim ở người già. Đồng thời, cần kết hợp điều trị theo phác đồ của bác sĩ và có lối sống lành mạnh, giúp nâng cao hiệu quả điều trị, kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.