Rối loạn nhu động ruột: Dấu hiệu, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Rối loạn nhu động ruột là hoạt động bất thường của nhu động đường tiêu hóa, gây đau bụng, khó tiêu. Nguyên nhân chủ yếu được cho là có liên quan đến tình trạng rối loạn chức năng đường ruột.

Rối loạn nhu động ruột là gì?

Nhu động ruột là quá trình co bóp hình lượn sóng để di chuyển và tiêu hóa thức ăn trong hệ thống tiêu hóa của cơ thể. Quá trình này bắt đầu từ thực quản khi thức ăn được nuốt xuống, di chuyển đến dạ dày để phân hủy, sau đó tiếp tục đưa thức ăn đến ruột non và ruột già để hấp thu dưỡng chất và cuối cùng sẽ bài tiết các chất cặn thừa ra khỏi cơ thể qua đường hậu môn.

Rối loạn nhu động ruột thường do hoạt động bất thường của thần kinh, cơ hoặc cả hai. Những bất thường này ảnh hưởng đến nhịp độ co bóp thành ruột, lan đến hệ bài tiết và hấp thu và cuối cùng là tạo ra rối loạn nhu động ruột.

Rối loạn nhu động ruột có mấy loại?

1. Tăng nhu động ruột

Tăng nhu động ruột là dạng rối loạn nhu động ruột xảy ra khi tần suất co bóp của các cơ thành ruột trở nên nhiều và nhanh hơn, tạo ra những âm thanh sôi ùng ục bên trong bụng. Một số triệu chứng khác của tăng nhu động ruột có thể kể đến như đau quặn bụng, buồn nôn, nôn… Nguyên nhân thường gặp đến từ những bệnh lý viêm nhiễm tại đường tiêu hóa.

2. Giảm nhu động ruột

Giảm nhu động ruột là tình trạng nhịp sóng co bóp của cơ thành ruột bị chậm hơn so với bình thường. Điều này đồng nghĩa quá trình tiêu hóa và tổng hợp thức ăn bị chậm lại, gây ra những triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi, táo bón.

Nguyên nhân gây rối loạn nhu động ruột?

Nguyên nhân của tình trạng rối loạn nhu động ruột rất đa dạng, nhưng phần lớn có nguồn gốc đến từ các bệnh tiêu hóa. Bao gồm những bệnh thường gặp như:

• Viêm dạ dày ruột: Bệnh lý có liên quan đến tình trạng viêm và kích thích của ống tiêu hóa mà nguyên nhân thường gặp nhất là do nhiễm virus hoặc vi khuẩn từ thức ăn, nước uống. Triệu chứng bệnh bao gồm đau quặn thắt bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, tăng nhu động ruột…
• Trào ngược dạ dày: Cũng là một tình trạng rối loạn nhu động ruột ở đường tiêu hóa trên. Xuất hiện khi niêm mạc thực quản bị tổn thương cho dịch acid từ dạ dày trào ngược lên, gây ra viêm thực quản và có thể quan sát được khi nội soi thực quản dạ dày. Viêm thực quản có thể kèm với tình trạng giảm nhu động ruột, làm chậm lại quá trình vận chuyển thức ăn từ thực quản xuống dạ dày.
• Liệt dạ dày: Bệnh do tình trạng các nhóm cơ tại dạ dày giảm hoạt động nặng, làm quá trình tiêu hóa thức ăn tại dạ dày diễn ra chậm và không hoàn thiện. Bệnh gây ra tình trạng ứ đọng thức ăn tại dạ dày, từ đó dẫn đến các triệu chứng như buồn nôn, nôn, đầy hơi, chậm tiêu, căng tức bụng.
• Co thắt tâm vị (Achalasia): Bệnh liên quan đến cơ vòng thực quản dưới của thực quản, là nơi mà thông qua đó thức ăn đi vào dạ dày. Khi bị co thắt tâm vị, cơ vòng này không thể giãn ra trong khi nuốt, do đó thức ăn không di chuyển dễ dàng từ thực quản vào dạ dày. Các triệu chứng bao gồm đau ngực, nôn, ợ nóng, khó nuốt và khó thở.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Là một trong những bệnh căn nguyên phổ biến nhất, do tình trạng rối loạn nhu động ruột với biểu hiện chủ yếu là các triệu chứng của đại tràng. Hiện nay, nguyên nhân gây ra IBS vẫn chưa được xác định. IBS có 3 thể lâm sàng là tiêu chảy, táo bón hoặc thể hỗn hợp. Các triệu chứng chủ yếu của người bệnh mắc hội chứng ruột kích thích là đầy bụng, đau quặn bụng, đầy hơi, táo bón trong trường hợp nhu động ruột giảm và tiêu chảy trong trường hợp nhu động ruột tăng.

Triệu chứng rối loạn nhu động ruột

Triệu chứng của rối loạn nhu động ruột xuất hiện khi khả năng co bóp của cơ thành ruột bị thay đổi (nhanh hơn hoặc chậm hơn). Rối loạn nhu động ruột ở từng vị trí trong đường tiêu hóa sẽ gây ra những triệu chứng khác nhau, tương ứng với chức năng của các cơ quan khu vực bị ảnh hưởng. (1)

Những triệu chứng của rối loạn nhu động ruột đường tiêu hóa trên bao gồm:

• Chướng, căng tức bụng
• Đau quặn bụng
• Các triệu chứng của trào ngược dạ dày như ợ nóng, ợ chua, nóng rát lồng ngực, khó nuốt…
• Buồn nôn và nôn

Những triệu chứng của rối loạn nhu động ruột đường tiêu hóa dưới bao gồm:

• Táo bón
• Tiêu chảy
• Tiêu không hết phân, tiêu không tự chủ

Chẩn đoán rối loạn nhu động ruột

Rối loạn nhu động ruột không thể chẩn đoán chính xác chỉ với thăm khám thực thể. Tuy nhiên, những biểu hiện lâm sàng sẽ gợi ý được cho bác sĩ vị trí xảy ra rối loạn nhu động ruột, từ đó chỉ định phương pháp chẩn đoán chuyên sâu và các xét nghiệm cần thực hiện. Một số chỉ định bác sĩ có thể đề nghị thực hiện: (2)

• Xét nghiệm công thức máu, sinh hóa máu để tầm soát thiếu máu, viêm nhiễm, đánh giá tình trạng mất nước, điện giải ở bệnh nhân tiêu chảy.
• Xét nghiệm phân tìm trứng và ký sinh trùng, bạch cầu, vi sinh vật gây bệnh đường ruột.
• Siêu âm hoặc CT scan bụng: tầm soát khối u, tắc nghẽn, và bệnh lý gan, mật, tuyến tụy.
• Xét nghiệm methane hydro hơi thở: để xem xét các rối loạn không dung nạp đường lactose, fructose kèm theo.
• Nội soi thực quản dạ dày tá tràng, nội soi đại trực tràng cho bệnh nhân rối loạn nhu động ruột kéo dài, có các dấu hiệu cảnh báo như tiêu ra máu, thiếu máu, sụt cân không tự ý, lớn tuổi, tiền sử polyp đại tràng, tiền sử ung thư trong gia đình.

Ngoài ra, một số phương pháp chẩn đoán khác cũng có thể được chỉ định thực hiện cho người bệnh có nghi ngờ rối loạn nhu động ruột, bao gồm:

• Đo trở kháng pH thực quản trong 24 giờ.
• Đo áp lực nhu động thực quản độ phân giải cao.

Điều trị rối loạn nhu động ruột

Nếu có tình trạng rối loạn nhu động ruột do một bệnh tiêu hóa khác gây ra, bác sĩ sẽ điều trị bệnh lý căn nguyên, từ đó giải quyết vấn đề rối loạn nhu động ruột.

Hầu hết trường hợp rối loạn nhu động ruột đều được kết hợp giữa điều trị nội khoa và điều trị bảo tồn. Bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ, kê toa thuốc dựa trên những triệu chứng lâm sàng và nguyên nhân cá thể hóa cho từng người bệnh.

Cùng với đó, người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để cải thiện chức năng hệ tiêu hóa, giảm triệu chứng của tình trạng rối loạn nhu động ruột. Điều trị bảo tồn đóng vai trò quan trong trong điều trị các bệnh lý tiêu hóa, giúp cải thiện bất thường nhu động ruột.

Những lưu ý về chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt người bệnh cần biết để điều trị bảo tồn đạt được hiệu quả cao:

• Bổ sung rau và chất xơ vào trong mỗi bữa ăn.
• Ăn nhiều thực phẩm có lợi khuẩn như sữa chua.
• Mát xa bụng hỗ trợ cải thiện quá trình tiêu hóa, cân bằng lại nhịp độ của nhu động ruột.
• Có một chế độ ngủ, nghỉ ngơi hợp lý để cơ thể được nhanh chóng phục hồi khỏi các tổn thương.

Phòng ngừa rối loạn nhu động ruột

Bệnh rối loạn nhu động ruột có thể được phòng tránh bằng những biện pháp sau:

• Ăn chín, uống sôi. Ưu tiên ăn thực phẩm chế biến tại nhà để kiểm soát được chất lượng và dinh dưỡng.
• Uống đủ nước mỗi ngày. Công thức tính lượng nước cần thiết mỗi ngày = Cân nặng (kg) x 0.04.
• Không trì hoãn điều trị những bệnh lý tiêu hóa.
• Hạn chế những thói quen có hại cho sức khỏe như thường xuyên uống rượu bia, hút thuốc, ăn không đều bữa…

Thắc mắc hay gặp

1. Rối loạn nhu động ruột có nguy hiểm không?

Rối loạn nhu động ruột gây ra những triệu chứng khó chịu cho người bệnh như đau nóng vùng thượng vị, đầy hơi căng tức bụng, buồn nôn và nôn… Thường xuất hiện sau khi ăn, cho nên cũng dễ khiến người bệnh có cảm giác chán ăn, ăn không ngon miệng.

Hơn nữa, rối loạn nhu động ruột có thể là bệnh thứ phát do một bệnh lý tiêu hóa khác gây nên, ví dụ như tắc ruột, liệt dạ dày, co thắt tâm vị, viêm loét đại tràng… Như vậy, rối loạn nhu động ruột có nguy hiểm không, điều trị như thế nào phụ thuộc vào mức độ nặng của những bệnh lý căn nguyên này.

2. Dinh dưỡng cho người bị rối loạn nhu động ruột

Chế độ ăn giàu chất xơ: Chủ động bổ sung chất xơ vào mỗi bữa ăn với các thực phẩm như các loại hạt, rau họ cải, yến mạch, trái cây tươi đặc biệt là chuối. Trong chuối có chất xơ hòa tan giúp quá trình tiêu hóa được diễn ra tốt hơn. Ngoài ra, chuối cũng là nguồn magie dồi dào, có tác dụng chống viêm cho cơ thể.

Bổ sung lợi khuẩn probiotic: Lợi khuẩn có nhiều lợi ích đối với chức năng hệ tiêu hóa, một trong số đó là cân bằng nhịp độ co bóp của nhu động ruột. Người bệnh nên ưu tiên bổ sung lợi khuẩn bằng sữa chua, sữa uống lên men an toàn, hợp vệ sinh.

Tinh giản sử dụng gia vị trong chế biến: Những loại gia vị quá cay nồng có khả năng kích thích hệ tiêu hóa vẫn còn chưa lành thương, làm chậm quá trình hồi phục bệnh. Nên sử dụng các loại gia vị cơ bản với lượng vừa phải giúp cải thiện các bất thường nhu động ruột.

3. Khi nào nên gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đi gặp bác sĩ ngay lập tức khi gặp các triệu chứng:

• Tiêu chảy hoặc táo bón từ 2 tuần trở nên
• Phân lẫn máu
• Sốt cao
• Đau quặn bụng
• Thường hay nôn sau khi ăn
• Các dấu hiệu chung của suy nhược cơ thể

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) thuộc Hệ thống BVĐK Tâm Anh là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho người bệnh gặp các vấn đề về đường tiêu hóa từ nhẹ đến nặng. Nơi đây quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội tiêu hóa - Nội soi tiêu hóa - Ngoại khoa Tiêu hóa - Gan Mật Tụy - Hậu môn trực tràng chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm. Ngoài ra, bệnh viện còn được trang bị hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý đường tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:

Rối loạn nhu động ruột thường là bệnh thứ phát, do một bệnh tiêu hóa căn nguyên gây ra. Tùy vào vị trí nhu động ruột bị rối loạn mà người bệnh có các triệu chứng lâm sàng khác nhau, tương ứng với phác đồ điều trị khác nhau. Trong đa số trường hợp, bệnh được điều trị chủ yếu bằng phương pháp nội khoa để giúp điều hòa lại nhu động ruột. Để phác đồ điều trị đạt được kết quả tốt, ngăn ngừa bệnh tái phát sau này, người bệnh cần kết hợp với chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt điều độ, để cải thiện sức khỏe của hệ tiêu hóa.